Obywatelskie nieposłuszeństwo (civil disobedience) – celowe działanie łamiące konkretne przepisy prawne w imię przekonania, że owe przepisy rażąco naruszają wartości istotne dla stosującego nieposłuszeństwo obywatelskie - połączone ze świadomością możliwości poniesienia negatywnych konsekwencji prawnych i godzeniem się z możliwością ich poniesienia.
Nowożytna historia obywatelskiego nieposłuszeństwa sięga połowy XIX wieku i mniej więcej od 150 lat kolejni badacze próbują zdefiniować to zjawisko. H. D. Thoreau uważał, że na specyficzną formę obywatelskiego nieposłuszeństwa, składają się dwa elementy: łamanie prawa oraz oczekiwanie kary. Dla innych ideą tą są różne formy oporu niezgodne z prawem, lecz nie używające przemocy. Najpopularniejsze definicje przedstawili:
John Rawls – określił obywatelskie nieposłuszeństwo jako działanie otwarte, polityczne, negujące przemoc, świadomie łamiące pewne nakazy. Celem bywa zmiana jakiegoś prawa lub postanowienia władz.
Charles Bay – sprowadził obywatelskie nieposłuszeństwo do jakiegokolwiek aktu czy postępowania będącego publiczną niesubordynacją wobec prawa lub polityki sankcjonowanej przez oficjalne władze państwowe, jeśli to działanie jest rozmyślne, rozumiane przez działających jako nielegalne lub sporne z punktu widzenia legalności, mające za przedmiot pewne określone cele publiczne i realizowane za pomocą starannie wybranych i określonych środków.
Per Herngren – wyznaczył 5 przesłanek konstytuujących działanie jako obywatelskie nieposłuszeństwo: działanie ma charakter otwarty i wolny; za podstawę uznaje się nieużywanie przemocy; działanie jest bezprawne lub też występuje przeciw jakiemuś prawu lub postanowieniu; bezpośrednim celem działania jest zmiana lub podtrzymanie pewnych zachowań społecznych; osobiste konsekwencje są istotnym elementem działania i niosą ze sobą ważne przesłanie.
Nieposłuszeństwo obywatelskie to forma aktywności obywatelskiej polegającej na publicznym, demonstracyjnym (na ogół poprzedzonym odpowiednią publiczną zapowiedzią) złamaniu przepisu prawa dla wyrażenia obywatelskiego sprzeciwu wobec tego przepisu. Osoba stosująca nieposłuszeństwo obywatelskie z zasady godzi się ponieść prawne konsekwencje i traktuje poddanie się tym konsekwencjom jako część demonstracji sprzeciwu.
Akcje bez przemocy mogą przybrać różną formę. Gene Sharp wyróżnił 198 typów akcji z zastosowaniem obywatelskiego nieposłuszeństwa. Lista ta jest z pewnością inspirującym bankiem pomysłów, jednak dana forma oporu może mieć szczególne znaczenie w danym społeczeństwie i zupełnie inne w innych miejscach.
Obywatelskie nieposłuszeństwo może przyjąć następujące formy:
Protest – pokojowe, symboliczne akty wyrażające sprzeciw lub odmienne stanowisko, wychodzące jednak poza prostą ekspresję werbalną, np.: publiczne przemówienia, petycje i listy otwarte, rezygnacja ze stanowisk, zwracanie odznaczeń.
Samodoskonalenie – bardziej radykalne formy protestu, np. głodówki, samospalenie.
Niewspółdziałanie – czyli celowe odrzucenie przyjętych dotychczas form współpracy ze stroną, z którą jest się w konflikcie. Jako formy niewspółdziałania można wymienić: nonkooperację społeczną (np. ostracyzm, bojkot uroczystości, odmowa partycypacji w pewnych instytucjach), ekonomiczną (np. bojkoty ekonomiczne, strajki, odmowa płacenia podatków) i polityczną (bojkot organów władzy, wyborów, organizacji itp.)
Interwencje – ujawnienie konfliktu, który do tej pory był niezauważany przez opinię publiczną. Celem takiej akcji, jest doprowadzenie rokowań, nadanie sprawie takiego dramatyzmu, by nie można jej było dłużej ignorować.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz